Cameo glas

In de Kunsthal in Rotterdam was tot 1 maart 2009 een op de jeugd gerichte tentoonstelling “De Glorie van Rome” te zien. Er waren een aantal glazen voorwerpen tentoongesteld, waaronder één opvallend glas, een parfumfles van cameo glas; witte decoratie op een blauwe achtergoed. Het betreft één van de nog ongeveer 15 min of meer intakt zijnde cameo glazen voorwerpen die nu bekend zijn. De fles is gevonden in Torrita di Siena in Toscane en wordt bewaard in het Museo Archeologico Nazionale in Florence. Het is een geblazen fles. versierd met de beeltenis van een vrouw die een offer maakt voor een altaar, hoewel juist dat detail niet te zien is, omdat de fles met de incomplete zijde omlaag ligt. Het betreft hier een rinopiosverering.

The Morgan Cup. Roman Empire, probably Italy. First century A.D.. Glass. H: 6.2 cm, Rim Diam: 7.6 cm. The Corning Museum of Glass, invnr 52.1.93

Over cameoglas uit de Romeinse tijd wil ik graag hier wat toelichting geven. Cameo’s (camees) zijn voorwerpen met lagen van verschillende kleuren, waarbij een decoratie is uitgesneden in één laag en waarbij de ander laag als achtergond dient. In de Hellenistische tijd (ca. 300- 100 v. Chr.) werden cameo’s al gemaakt van zorgvuldig geselecteerde platte stukken halfedelsteen met een ingesloten witte laag zoals agaat, onyx en chalcedoon. Cameo’s waren meestal sieraden, ook in de Romeinse tijd. De Romeinen hebben korte tijd, vanaf ongeveer 25 v Chr tot 60 n Chr. en halverwege de derde en vierde eeuw cameo glas gemaakt. De glasblazers konden met hun materiaal veel beter het contrast tussen de verschillende lagen controleren dan bij natuursteen het geval was. Ook konden ze de cameo techniek nu voor grotere en anders dan uitsluitend platte voorwerpen gebruiken. Het resultaat van hun technische en artistieke vermogen is nu nog te zien in een paar van de beroemdste glazen voorwerpen uit de geschiedenis van het Romeinse glas, de ‘Portland vase” en de ‘Morgan cup’ en de in Pompei gevonden ‘Blauwe Vaas’. Vooral de Portlandvaas heeft een intessante geschiedenis waarover wij het later uitgebreid hopen te hebben.

Geblazen cameo glas werd gemaakt volgens de “flashing” methode. Deze technick werd zowel voor het parfumflesje uit Florence als voor de “Portland Vase” gebruikt. Hierbij wordt een glaspost in de kleur van de gewenste achtergrond aan het eind van de blaaspijp gedoopt in een gesmolten massa van opaak wit glas. Dit wordt een aantal keren herhaald om de gewenste dikte van de witte laag te verkrijgen. Daarna wordt de glaspost uitgeblazen tot de gewenste vorm en afmeting. Na volledige afkoeling kan de decorateur aan het werk om het overtollige witte glas weg te snijden, waardoor uiteindelijk de voorstelling in hoog-relief op de blauwe achtergrond ontstaat.

Ancient Roman Hardstone Sardonyx Cameo of Empress Julia Domna

Het is interessant dat voor het maken van cameo bekers een andere techniek werd gebruikt dan voor geblazen cameo glas. De techniek gebruikt voor bekers heet “easing”. Hierbij werd eerst een bekervormig voorwerp gemaakt van opaal wit glas. Daarna werd de beker geheel opgevuld met transparant (meestal blauw) gekleurd glas. Daarna werd het geheel op een stalen plaat met de blaaspijp heen en weer gerold tot de beide lagen glas versmolten waren. Tenslotte kon het door de glasblazer worden uitgeblazen tot een holle bal en uiteindelijk in de gewenste vorm geblazen, waarna het na afkoeling kon worden bewerkt door de decorateur.

Geraadpleegde literatuur
D. Whitehouse
D. Harden
M. Newby/K. Painter (ed.)
Roman Glass in the Corning Museum of Glass (Vol 1997 Glass of the Caesars, 1987
Roman Glass, two centuries of Art and Invention, 1991
Journal of Glass Studies Volume 32 The Corning Museum of Glass, 1990

Bron van de illustraties: 
Johan Soetens/Christie’s London, July 1996, Fine Antiquities lot no. 162/ Glass of the Caesars, 1987, pag. 81 Journal of Glass Studies vol. 32 pag. 146

Paul Cuperus