Volgens de Amerikaanse glaskenner, verzamelaar en auteur Ralph Finch was 11 mei 1867 voor het eerst sprake van het schieten op glazen ballen op de Lee Brook Shooting Grounds, zoals vermeld in een uitgave van Londons’s ‘Bell’s Life‘ , op maandag 20 mei gevolgd door een soortgelijk evenement op de Royal Park Grounds, Manchester, waar geschoten werd op ‘blue glass globes that created so much sensation on the Lea Brook Grounds, Wednesday’.
Johan Soetens
Onder deze titel schreef Irving Berlin in 1946 zijn beroemde musical, met songs als ‘Anything you can do I can do better‘ en ‘There’s no business like show business‘. In 1950 werd er een film van gemaakt. Maar wie was Annie? En wat moest ze met dat geweer? Ze schoot er onder andere mee op glazen ballen, Target Balls. Dat zijn nu in Amerika en daarbuiten interessante verzamelobjecten.
Het idee om bij de schietsport gebruik te maken van glazen bollen in plaats van levende vogels was niet zozeer gebaseerd op dierenliefde maar op het feit dat er simpelweg onvoldoende vogels gevangen konden worden om de schietlust te bevredigen. De ballen werden gevuld met zaagsel of kippenveertjes zodat ze, als ze in de lucht geraakt werden, voor hetzelfde effect zorgde als bij een getroffen vogel. Om te zorgen dat de hagelkorrels er niet langs zouden glijden werden de meeste Target Balls voorzien van een uitgeblazen decoratie. Gedurende een kwart eeuw, ruwweg van 1875 tot 1900 hadden heel wat glasblazerijen het er druk mee want er zijn miljoenen van deze objecten, ter grootte van een tennisbal gemaakt.
Ralph Finch, redacteur/samensteller van het internationale tijdschrift voor verzamelaars van target balls; ‘ON TARGET’ en zijn vrouw Janet in 2013, staande voor de kast met wat waarschijnlijk ‘s werelds grootste verzameling Target Balls is.
Bijzondere Target Balls: gemaakt in 1870 bij Agnew & Brown Glassworks.
Bijzondere Target Balls: Zeldzame paarse Target Ball, J.H.Johnston (Pittsburgh). Op een veiling in 2010 verkocht voor resp. $29.120,- en $14.500,- (Auction Report: American Bottle Auctions).
Target Ball uit drie-voudige vorm met stermotief, in 2010 geveild voor $2.464,-
Zeer zeldzame originele verzendkist met ca. 100 z.g. ‘Bocardus Balls’ D. 7 cm
Volgens Ralph Finch, de authoriteit op dit gebied met waarschijnlijk de grootste verzameling er van ter wereld, werden ze in hoeveelheden van 300 stuks verzonden en waren verzendingen van 80 – 100.000 stuks geen uitzondering. Toch zijn het nu tamelijk schaarse verzamelobjecten; ze zijn vrij dun geblazen en waren uiteindelijk bedoeld voor slechts een kortstondig verblijf in de lucht. Voor een eenvoudig exemplaar moet al zo’n $100,- tot $200,- worden neergeteld en als er de naam van een glasfabriek, een beroemde schutter of een geweermaker op staat komt daar al gauw een 0 bij.
Het verzamelen van Target Balls is grotendeels een Amerikaanse aangelegenheid dank zij de enorme populariteit van de scherpschutter teams die in de laat 19e en vroeg 20e eeuw er spectaculaire shows mee gaven. Een der beroemdste daarvan was Captain Adam Henry Bogardus (1834-1913), uitvinder (in 1877) van de eerste goedwerkende katapult voor glazen ballen, in het Engels aangeduid als ‘glass ball trap‘.
Met zijn vier zoons nam hij veelvuldig deel aan Wild West shows die in Amerika razend populair waren en niet alleen daar. Bogardus werd beschouwd als Amerika’s kampioen target ball schieten en reisde in 1885 een jaar mee met de Buffalo Bill Wild West Show. Tegenwoordig is dat een Mickey Mouse-achtig gedoe in Disneyland bij Parijs maar destijds een serieuse gebeurtenis waar honderden mensen op af kwamen.
Bocardus met zijn drie zonen, allemaal scherpschutters (Champion Shots of the World).
Hieronder: Drie ‘Bogardus’ Target Balls in de typische kleurenrijkdom van het Amerikaanse glas.
Dat was ‘Annie get your gun’ Phoebe Ann Moses, de zich Annie Oakley noemde naar het park waar zij op Thanksgiving Day 1875,
op 15 jarige leeftijd, de toen 28 jarige scherpschutter Frank E. Butler versloeg. Die werd daar niet jaloers onder. Integendeel, een jaar later trouwde het stel. Ze zouden levenslang bij elkaar blijven.
Ze was geboren in 1860 als vijfde dochter in een straatarm gezin waarvan de vader stierf, de moeder in diepe armoede achterlatend. Op haar dertiende nam ze haar vaders Kentucky geweer en leerde zichzelf jagen op klein wild met de opbrengsten waarvan ze niet alleen het gezin kon onderhouden maar ook de schulden afbetalen.
Kentucky rifle, ook wel American Long Rifle of Pennsylvania Rifle genoemd. Ontwikkeld tijdens de Amerikaanse Vrijheidsoorlog. Schoot haarzuiver tot op 200 meter dank zij de lange loop met de ‘trekken en velden’ zoals menig Engels soldaat tot zijn schade heeft moeten ervaren en was in de meeste voortrekkersgzinnen te vinden, dus ook in dat van de familie Moses.
In 1887 ging Buffalo Bill (1846-1917) wiens echte naam William Frederick Cody was, op Europese tournee en in 1890 nogmaals. Bogardus was daar niet meer bij maar wel een jonge vrouw ‘the crack shot in pettycoats’ die zuiverder bleek te kunnen schieten dan welke man dan ook en die door de Indiaanse Chief Sitting Bull ‘Little Sure Shot’ werd genoemd.
Toen Adam Bogardus in 1885 terugtrad als kampioen scherpschutter bij Buffalo Bill’s Wild West nam zij zijn plaats in en de Europese tours van 1887 en 1890 brachten haar internationale roem. Zij werd de ‘Darling of the Royal Heads’ genoemd. Koningin Victoria verliet Buckinham Palace om haar voorstelling bij te wonen. De Duitse kroonprins vroeg haar of zij, evenals ze bij tijdens de shows bij haar partner Butler deed, een sigaret uit zijn mond wilde schieten. Zij schoot feilloos de as van de sigaret af maar liet hem die eerst in zijn hand houden. Na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog zei ze dat een volgende maal anders te zullen doen!
Duits, met naam Glashütte Charlottenburg.
Frans met naam Cevelot.
Engels met tekst W.W.Greener.
Canadees met tekst Gurd & Sons Dundas Street London Ont.
Wellicht is het mede door het grote succes van die Europese tours dat zoveel glasfabrieken buiten Amerika Target Balls blijken te hebben gemaakt.
In de uitgaven van januari en maart 2016 van het maandblad Antique Bottle & Glass Collector wijdde Ralph Finch daar een tweetal artikelen aan waarin hij voorbeelden geeft van exemplaren uit zijn verzameling gemaakt in Canada, Frankrijk, Engeland, Australië, Duitsland, Oostenrijk, Zweden, Noorwegen en – tot mijn verbazing ook in Nederland.
Die laatsten waren echter niet in zijn bezit maar in die van Horst Klusmeier die daarover in het voorjaar van 2006 rapporteerde in het blad On Target. Bij navraag bleek hij ze niet meer te hebben maar nog wel over een foto te beschikken en hij was zo vriendelijk om die beschikbaar te stellen.
Ze hebben het gebruikelijke ruitmotief en de tekst FLESSCHENFABRIEK BOERS & CO DELFT. Dat bedrijf was een voortzetting van een in 1798 opgerichte glasblazerij, vanaf 1806 Glasfabriek Boers & Cie. en vanaf 1887 N.V.Flesschenfabriek v/h Boers & Cie. geh.
De glasfabriek Boers & Cie. in 1828. Het bedrijf heeft tot 1963 in moderne vorm bestaan als onderdeel van de Vereenigde Glasfabrieken.
Annie Oakley bleef haar scherpschutterskunsten vertonen tot op latere leeftijd. In 1901, 41 jaar oud, raakte ze tijdelijk verlamd als gevolg van een treinongeluk maar ze herstelde en werkte tijdens de Eerste Wereldoorlog zelfs als schietinstructeur. Ook een ernstig auto ongeluk in 1923 kon deze merkwaardige vrouw niet tegenhouden: een jaar later vestigde zij weer record na record. Er bestaan foto’s van haar op 64-jarige leeftijd: schietklaar.
Uiteindelijk schijnt het langdurig contact met kruit en lood haar fataal te zijn geworden. In 1926 overleed ze, naar men aanneemt door loodvergiftiging. Haar echtgenoot, mentor en bewonderaar Frank Butler volgde haar tien dagen later. En zo kwam er een einde aan een legende, zoals er ook een eind kwam aan de productie van Target Balls. Die kleurrijke glazen bolletjes blijven echter het verhaal vertellen. Is dat niet de essentie van glazen voorwerpen, of dat nu een fles is of iets anders?
Het zijn vensters naar ons verleden.
Met dank aan Ralph Finch; Horst Klusmeier; John Pastor, American Glass Gallery and Antique Bottle & Glass Collector Magazine (issue januari en maart 2016).
Website: The Women of Action Network; Agnew & Brown auction report- American Bottle Auctions.
SUMMARY
A small cloud of dust and feathers was all that seemed to remain from the birds that were used as a target for the gentry’s’ shooting sports. So popular became this ‘target shooting’ that soon there proved to be a shortage of birds and consequently small glass spheres, filled with saw dust and chicken feathers came into use. According to Ralph Finch, American glass collector, author and editor of the magazine ‘ Antique Bottle and Glass Collector’ this happened for the first time on May 11, 1867, in the Lee Brook Shooting Grounds, London, followed, then on the 20th of May by a similar event in the Royal Park Grounds in Manchester.
Glass target balls became immensely popular during the late 19th /early 20th century, especially in America where sharp shooting teams gave spectacular shows with them. One of the most famous among those was Captain Adam Henry Bogardus (1834-1913) and his four sons who frequently took part in the Buffalo Bill Wild West Shows.
In 1877, Bogardus invented the first good working glass ball trap.
Target balls are a well sought-after collectors’ item in America but in spite of the fact that millions of them were made, they are relatively rare. They were mouth-blown in many countries with a diameter of about 7 cm., often produced in brilliant colours and they carried a variety of embossing. In the January and March 2016 issues of Antique Bottle and Glass Collector Ralph Finch gives examples from his collection, made in countries such as Canada, France, Australia, Austria, Sweden and Norway.
Maybe part of this wide-spread production was due to the enormous success of the Buffalo Bill Wild West Show that travelled Europe in 1887 and 1890. Crack shot during the shows was a young lady that could shoot a rifle better than any man around, including her husband and mentor Frank Butler. She was born as Phoebe Ann Moses in a very poor Quaker family. After her father’s death she taught herself to shoot small game with her father’s old Kentucky rifle and, in 1881, she entered a contest in a local park where she beat the renowned sharpshooter Frank E. Butler. He was so impressed that he began to court her. Ann changed her name to Oakley after the park where they first met and under that name she would become a featured attraction, showing daring feats of marksmanship. During the European tours she became the darling of royalty. Queen Victoria broke tradition and left Buckingham Palace to see her perform.
Ann Oakley passed away November 3, 1926 after having survived and recovered from a train wreck that left her partially paralyzed, as well as a severe car accident in 1923. A year later she was setting sharpshooting records again but her health began to fail probably due to the long term effects of lead poisoning after so many years of handling live ammunition. In 1946 Irving Berlin wrote the musical ‘Annie Get Your Gun‘ based on het life story with famous songs such as ‘Anything you can do I can do better’ and ‘There’s no business like show business‘.